بیهوشی

بیهوشی نوعی درمان پزشکی است که باعث می شود در حین جراحی احساس درد نکنید. داروهایی که برای مسدود کردن احساس درد استفاده می شوند، بیهوشی نامیده می شوند. جالب اینجاست که بیهوشی انواع مختلفی دارد و به روش های مختلفی انجام می شود. هر یک از روش های بیهوشی کاربرد خاص خود را دارد.

برخی داروها یا قرص های بیهوشی قسمت های خاصی از بدن را بی حس می کنند. در همین حال، داروهای دیگر مغز را بی‌حس می‌کنند و بیمار را می‌خوابانند تا پزشک بتواند راحت‌تر عمل‌های تهاجمی‌تری (مانند جراحی روی سر، سینه یا شکم و …) را انجام دهد. در این مقاله شما را با انواع بی هوشی، مزایای آن و هر آنچه که باید در مورد آن بدانید آشنا می کنیم.

بیهوشی چیست؟

بیهوشی anesthesia درمانی است که با کمک داروهایی به نام داروهای بیهوشی انجام می شود. این داروها از تجربه درد بیماران در حین اقدامات پزشکی از جمله جراحی جلوگیری می کند. متخصصان بیهوشی پزشکانی هستند که بیهوشی را انجام می دهند و درد را مدیریت می کنند. انواع مختلفی از بیهوشی وجود دارد و در شرایط مختلف انجام می شود.

بیهوشی یک روش درمانی پزشکی است که از بیمار در برابر درد حین عمل یا جراحی محافظت می کند. داروهایی که برای جلوگیری از درد استفاده می شوند، بی حس کننده نامیده می شوند. انواع مختلف بیهوشی به روش های مختلف عمل می کنند.

فردی که بیهوشی می کند متخصص بیهوشی نامیده می شود که درد را قبل، حین و بعد از جراحی مدیریت می کند. علاوه بر یک متخصص، تیم بیهوشی ممکن است شامل یک پزشک، پرستار یا دستیار بیهوشی باشد.

معرفی انواع داروهای بیهوشی

چهار دسته اصلی بیهوشی وجود دارد که هر کدام برای انواع خاصی از جراحی های تهاجمی و روش های کمتر تهاجمی استفاده می شود. این داروهای بیهوشی عبارتند از:

بی حسی موضعی، بیهوشی منطقه ای، بیهوشی عمومی، بیهوشی آرام بخش (گاهی اوقات “بیهوشی کنترل شده” نامیده می شود). متخصص بیهوشی در مورد انواع بیهوشی (قطره های بیهوشی، پودر بیهوشی یا آمپول) که برای عمل یا روش مورد نیاز شما مناسب و ایمن هستند به شما می گوید و گزینه های موجود را به وضوح توضیح می دهد. در اینجا به معرفی انواع بیهوشی پرداخته ایم.

۱. بی حس کننده موضعی

بی حسی موضعی شامل تزریق انواع بی حسی موضعی (ماده بی حس کننده) به قسمت خاصی از بدن است. در این روش تزریق در محل مورد نظر یا نزدیک آن انجام می شود. برخی از پزشکان از این روش بیهوشی برای انجام اقدامات جزئی و جراحی های سرپایی در مطب استفاده می کنند.

اگر ناحیه درمان بزرگ باشد یا اگر بیمار به تنهایی نمی تواند بی حسی موضعی را تحمل کند، ممکن است از یک متخصص بیهوشی خواسته شود تا با آرامبخشی به بیمار کمک کند تا احساس راحتی بیشتری داشته باشد.

بی حسی موضعی معمولاً برای داروهایی مانند لیدوکائین که با سوزن به بدن تزریق می شود یا به صورت موضعی به عنوان کرم روی پوست استفاده می شود، استفاده می شود. فقط بی حسی موضعی می تواند درد را برای اعمال جزئی مانند بخیه زدن زخم ها یا عمل های دندانی تسکین دهد.

۲. بی حسی منطقه ای

گروهی از بی حس کننده ها به عنوان بی حس کننده های منطقه ای طبقه بندی می شوند. از این داروها برای بیهوشی ناحیه خاصی از بدن استفاده می شود و در حین مصرف آنها بیمار بیدار و هوشیار است اما در ناحیه مورد نظر دردی احساس نمی کند. این داروها انواع مختلفی از جمله بی حس کننده های نخاعی، اپیدورال، موضعی و بازویی را شامل می شوند.

• بی حسی نخاعی

نوع دیگری از بی حسی، بی حسی نخاعی است که به آن بی حسی منطقه ای یا بی حسی موضعی و بی حسی نخاعی نیز می گویند. این نوع بی حسی که شبیه بی حسی موضعی است، برای انجام اقدامات پزشکی مانند بخیه زدن یا بیوپسی، قسمتی از بدن را بی حس می کند و از تزریق نخاعی استفاده می شود.

در واقع این داروها ناحیه وسیع تری را بیهوش می کنند و با انسداد موضعی اعصاب از انتقال سیگنال های درد به آنها جلوگیری می کنند. این نوع بیهوشی بسیار ساده تر از بیهوشی عمومی است زیرا فرد کاملاً بیدار است و تنها بخشی از بدن او بی حس است.

• بی حسی اپیدورال

نوع دیگر بیهوشی بی حسی اپیدورال است. این نوع بیهوشی تکنیکی است که می تواند به عنوان بیهوشی اولیه برای جراحی یا به عنوان گزینه ای برای درمان درد بعد از عمل استفاده شود. اپیدورال معمولاً شکم را از بالای پاها بی حس می کند و معمولاً برای زایمان های طبیعی و بدون درد استفاده می شود.

• بی حسی بازویی

نوع دیگری از بی حسی منطقه ای، بی حسی بازویی نام دارد. همانطور که از نامش پیداست، این نوع بیهوشی شامل تزریق یک ماده بی حس کننده به اعصاب بازوی بیمار است که پس از آن قسمتی از بازو تا شانه و کف دست فرد بی حس می شود.

۳. بی حس کننده و داروهای بیهوشی عمومی

بیهوشی عمومی کل بدن را در حالت خواب عمیق یا بیهوشی قرار می دهد که در طی آن بیمار هیچ هوشیاری و احساسی ندارد. این بدان معناست که شما چیزی احساس نمی کنید یا حتی به یاد نمی آورید که جراحی کرده اید. بیهوشی عمومی توسط:

• تزریق داخل وریدی (IV).
• استنشاق مواد بیهوشی از طریق ماسک تنفسی، دستگاه تنفسی یا لوله
• ترکیبی از همه اینها

این نوع بیهوشی می تواند تنفس را متوقف کند، بنابراین اغلب نیاز به لوله گذاری (قرار دادن لوله تنفسی) یا قرار دادن یک دستگاه راه هوایی برای کمک به تنفس بیمار دارد. پس از خواب کامل بیمار، لوله یا دستگاه پس از اتمام عمل و زمانی که بیمار می تواند به راحتی بدون کمک نفس بکشد، وارد و خارج می شود.

پس از بیهوشی بیماران بیهوشی عمومی، ممکن است گلودرد خفیفی را تجربه کنند که ناشی از قرار دادن لوله تنفسی در گلو است.

۴. داروهای آرام بخش

مجموعه ای از داروهای بیهوشی به عنوان آرام بخش یا ضد اضطراب شناخته می شوند. داروهای ضد اضطراب داروهایی هستند که به کاهش یا کنترل اضطراب و آرامش بدن کمک می کنند. در دوزهای بالاتر نیز می توان از آنها برای القای خواب استفاده کرد. آنها همچنین می توانند باعث فراموشی انتروگراد شوند که در آن بیمار رویدادهای پس از تجویز دارو را به خاطر نمی آورد.

این داروها معمولاً قبل از جراحی برای آرام کردن بیمار قبل از رسیدن به اتاق عمل تجویز می شوند. متخصصان بیهوشی معمولاً برای این منظور میدازولام را از طریق IV تجویز می کنند. در کودکان میدازولام را می توان به صورت خوراکی، مایع یا اسپری بینی قبل از جراحی تجویز کرد.

۵. داروهای بیهوشی تزریقی

دسته دیگر داروهای بیهوشی داروهایی هستند که به صورت تزریقی (تزریق داخل وریدی) مصرف می شوند. مصرف این داروها می تواند به سرعت بیمار را بیهوش کرده و او را بخواباند. رایج ترین بی حس کننده های داخل وریدی شامل پروپوفول، کتامین و اتومیدیت می باشد. پروپوفول رایج ترین بیهوشی عمومی تزریقی است که در بسیاری از جراحی ها استفاده می شود.

۶. داروهای بیهوشی استنشاقی

برخی از داروهای بیهوشی به صورت گازهای استنشاقی مصرف می شوند و بیمار با تنفس این گازها که معمولاً به صورت ماسک روی دهان او قرار می گیرد، ماده بی حس کننده را استنشاق می کند تا به تدریج دارو اثر خود را بگذارد و بیمار بیهوش شود.

۷. داروی بیهوشی خوراکی

انواع دیگر بیهوشی ها نیز به صورت خوراکی مصرف می شوند و معمولاً اثرات خواب آور و تسکین دهنده دارند. برخی از این تسکین دهنده های درد مواد مخدر در نظر گرفته می شوند زیرا آنها تسکین دهنده درد بسیار قوی هستند و می توانند بیمار را به خواب برسانند تا احساس درد نکند. در بسیاری از موارد از این داروها برای کنترل درد بعد از جراحی استفاده می شود. داروهای بی حس کننده خوراکی شامل داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی، آلفنتانیل و استامینوفن می باشد.

انواع دیگر بی حس کننده های خوراکی نیز می توانند اثر قوی تری داشته باشند و باعث بیهوشی بیمار شوند. قرص کتامین خوراکی یکی از رایج ترین بی حس کننده های خوراکی موجود است. این دارو در دوزهای بالا برای بیهوشی و در دوزهای پایین برای کنترل درد استفاده می شود.

۸. داروهای بیهوشی اتاق عمل

در اتاق عمل از داروهای بی حس کننده مختلف برای تسکین درد و شل شدن عضلات در حین جراحی استفاده می شود. داروهای بیهوشی رایج در اتاق عمل شامل پروپوفول، داروهای استنشاقی فرار، مواد افیونی (برای کنترل درد)، عوامل مسدودکننده عصبی-عضلانی (برای آرامش عضلانی) و بی حس کننده های موضعی هستند.

انواع بیهوشی

نکته اصلی در مورد بیهوشی تنوع آن است. بهترین نوع بیهوشی که یک ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی برای بیماران استفاده می کند به نوع و وسعت جراحی بستگی دارد. علاوه بر این، شرایطی مانند روش عمل، وضعیت سلامتی بیماران و ترجیحات بیماران در روش انتخابی مؤثر است. برخی از انواع استفاده از داروهای بیهوشی به شرح زیر است:

• بیهوشی عمل بینی
• دندانپزشکی برای جراحی دندان عقل
• بیهوشی از گردن یا از طریق تنفس
• بیهوشی از طریق نخاع و کمر
• بی هوشی در ای وی اف، آندوسکوپی و کولونوسکوپی
• بیهوشی برای ختنه، عمل لاپاراسکوپی و عمل ژنیکوماستی

آمادگی برای بیهوشی

بیهوشی عمومی باعث شل شدن ماهیچه های دستگاه گوارش و راه های هوایی می شود که از انتقال غذا و اسید از معده به ریه ها جلوگیری می کند. همیشه به دستورات پزشک برای پرهیز از خوردن و آشامیدن قبل از جراحی توجه کنید.

پرهیز از هرگونه غذا و نوشیدنی 6 ساعت قبل از عمل الزامی است. ممکن است بتوانید تا چند ساعت قبل از بیهوشی مایعات بنوشید.

ممکن است پزشک به شما بگوید که در این مدت برخی از داروهای معمول خود را با مقداری آب مصرف کنید. داروهای خود را با پزشک خود در میان بگذارید.

 عوارض جانبی بیهوشی

• کمردرد یا درد عضلانی
• لرز ناشی از کاهش دمای بدن (هیپوترمی)
• مشکل در ادرار کردن
• خستگی
• سردرد
• خارش
• تهوع و استفراغ
• درد، حساسیت، قرمزی یا کبودی در محل تزریق
• گلودرد (فارنژیت)

از عوارض کمیاب و خطرناک بیهوشی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• آسیب عصبی
• اختلال عملکرد شناختی پس از عمل مانند مشکلات حافظه و یادگیری
• ریزش ریه (آتلکتازی)
• هایپرترمی بدخیم با علائم تب و انقباضات عضلانی

قبل از جراحی، بسیار مهم است که متخصص بیهوشی از تاریخچه پزشکی، شیوه زندگی و هر دارویی که مصرف می کنید اطلاع داشته باشد تا خطرات و عوارض را به حداقل برساند.

مراقبت های قبل از بیهوشی چیست؟

لازم است قبل از بیهوشی برای آن آماده شوید و این مراقبت ها برای کاهش خطر بیهوشی و کاهش عوارض بعد از عمل مانند سرگیجه یا سردرد مهم هستند. کارهایی که قبل از بیهوش کردن باید انجام دهید عبارتند از:

•  در گام اول، مراقب سلامت باید فهرست کاملی از داروها، مکمل ها و مشکلات و بیماری های زمینه ای بیمار را تهیه کند. برخی از داروها می توانند بر بیهوشی تأثیر بگذارند و باعث خونریزی یا سایر عوارض جانبی شوند.
• بیمار باید هشت ساعت قبل از مراجعه به بیمارستان از خوردن و آشامیدن خودداری کند، مگر اینکه دستور دیگری داده شود.
• برای بهبود سلامت قلب و ریه، باید از سیگار کشیدن خودداری کرد، حتی اگر فقط یک روز قبل از جراحی باشد.
• مصرف مکمل های گیاهی را به مدت یک تا دو هفته قبل از عمل، طبق دستور پزشک متوقف کنید.
•  برخی از داروها باید قبل از جراحی قطع شوند. به عنوان مثال، حداقل 24 ساعت قبل از عمل ویاگرا یا سایر داروهای اختلال نعوظ مصرف نکنید.
• باید برخی از داروهای فشار خون (و نه همه) را با یک جرعه آب طبق دستور پزشک مصرف کنید.
•  انجام تست های بیهوشی و تست های قبل از جراحی

مراقبت های بعد از بیهوشی چیست؟

مراقبت های بعد از بیهوشی به نوع بیهوشی بیماران بستگی دارد. برای روش‌هایی که از بی‌حسی موضعی استفاده می‌کنند، می‌توانید پس از درمان به محل کار یا بیشتر فعالیت‌های روزانه خود بازگردید، مگر اینکه ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی شما خلاف این را به شما بگوید.

اگر بیمار بیهوشی موضعی یا عمومی یا آرامبخش دریافت کرد، به زمان بهبودی بیشتری نیاز خواهد داشت، از جمله:

•  بیمار قطعاً به یک همراه و مراقب نیاز دارد.
•  او باید خوب استراحت کند.
•  در برخی شرایط، مانند بی حسی منطقه ای یا بی حسی نخاعی، زمانی که تزریق در نخاع انجام می شود، بیمار باید 12 تا 24 ساعت بی حرکت بماند تا از عوارض جانبی مانند کمردرد یا سردرد شدید جلوگیری شود.
•  تا 24 ساعت پس از تشنج، فرد باید از رانندگی، کار با ماشین آلات، مصرف الکل و تنباکو خودداری کند.
•  مصرف داروها و مکمل ها طبق نظر پزشک باید ادامه یابد.

چه زمانی لازم بعد بیهوشی به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر تحت بیهوشی بوده اید و پس از بازگشت به منزل با مشکلات زیر مواجه شدید، حتما به پزشک مراجعه کنید:

•  مشکل در تنفس
• خارش شدید، کهیر یا تورم
• بی حسی یا فلج در هر نقطه از بدن
•  پیوند زبان
• مشکل در بلع

با دیدن این علائم می توانید به سایت به وقت دکتر مراجعه کنید و مشکلات خود را مطرح کنید و از مشاوره بهترین متخصصین بیهوشی به وقت دکتر برای درمان استفاده کنید.